Ναΐτες

θρησκευτικό ιπποτικό τάγμα που ιδρύθηκε το 1118 με σκοπό την προστασία των προσκυνητών, οι οποίοι πήγαιναν στους Αγίους Τόπους, και την άμυνα της Παλαιστίνης από τους Σαρακηνούς. Τον πυρήνα του τάγματος αποτέλεσε ο ιππότης Ούγο ντε Παγιάν από την Καμπανία και άλλοι οχτώ Γάλλοι ιππότες, που είχαν πάρει μέρος στην A’ Σταυροφορία. Οι Ν. κατοικούσαν σε ένα διαμέρισμα των ανακτόρων του βασιλιά της Ιερουσαλήμ Βαλδουίνου B’ και είχαν τους ίδιους κανόνες με τους μοναχούς του τάγματος του αγίου Αυγουστίνου. Το 1128, η Σύνοδος του Τρουά, ύστερα από εισήγηση του αγίου Βερνάρδου, τους παραχώρησε καταστατικό με 65 άρθρα. Όπως όλα τα δυτικά μοναχικά τάγματα, οι Ν. δεν άργησαν να αποκτήσουν μεγάλη κτηματική περιουσία ενώ, παράλληλα, μεγάλωνε καταπληκτικά και ο αριθμός των μελών τους. Η οργάνωση του τάγματος είναι φεουδαρχική διάρθρωση. Επικεφαλής του ήταν ο μέγας μάγιστρος, ισόβαθμος με τον ηγεμόνα. Για να αποκτήσει κάποιος τον βαθμό του ιππότη έπρεπε να έχει συμπληρώσει υπηρεσία εννέα ετών στο τάγμα. Το ένδυμα των ιπποτών ήταν ένας λευκός μανδύας που έφερε ραμμένους κόκκινους σταυρούς, ενώ των απλών εταίρων ήταν καστανός ή μαύρος. Το πολεμικό τους λάβαρο ήταν το μισό λευκό και το άλλο μαύρο. Τα σοβαρά ζητήματά τους τα συζητούσαν σε συνελεύσεις, στις οποίες οι αποφάσεις λαμβάνονταν με πλειοψηφία. Οι Ν. αναγνώριζαν μόνο την κυριαρχία του πάπα. Το τάγμα αυτό διαδραμάτισε αξιόλογο ρόλο σε όλες τις Σταυροφορίες και διακρίθηκε πάντοτε, τόσο στις νίκες όσο και στις ήττες. Ήταν η καλύτερα οργανωμένη στρατιωτική δύναμη της εποχής εκείνης, που φημιζόταν για την ανδρεία και την περιφρόνηση στον θάνατο των αντρών της. Στην Ευρώπη, οι Ν. είχαν συχνά ανώτατα αξιώματα στις βασιλικές Αυλές και ασκούσαν τεράστια επιρροή στα πολιτικά και κοινωνικά πράγματα των χωρών που ζούσαν. Οι Ν. του Παρισιού ήταν αρμόδιοι για τη φύλαξη του βασιλικού θησαυρού από την εποχή του Λουδοβίκου έως το 1290, όταν ο Φίλιππος ο Ωραίος εγκατέστησε ιδιαίτερο βασιλικό θησαυροφυλάκιο στο ανάκτορο του Λούβρου. Η αυξανόμενη δύναμή τους επέσυρε συχνά εναντίον τους το μίσος πολλών εκκλησιαστικών και πολιτικών προσωπικοτήτων, όπως του πατριάρχη της Ιερουσαλήμ, του αυτοκράτορα Φρειδερίκου B’ και του πάπα Ουρβανού Δ’. Μετά την ήττα των χριστιανικών δυνάμεων στην Παλαιστίνη, οι Ν. επιχείρησαν να εγκατασταθούν στην Κύπρο. Κατάλαβαν όμως ότι δεν ήταν αρεστοί στον ορθόδοξο κυπριακό πληθυσμό και ματαίωσαν τα σχέδιά τους. Ύστερα από την κατάλυση του χριστιανικού βασιλείου στη Συρία και Παλαιστίνη, οι Ν. μετέφεραν τη δράση τους στην Ευρώπη, όπου έγιναν επικίνδυνοι τόσο για τον βασιλιά της Γαλλίας όσο και για τον πάπα. Γι’ αυτό, στις αρχές του 14ου αι., επιχείρησαν να συγχωνεύσουν το τάγμα τους με εκείνο των Ιωαννιτών, αλλά στο σχέδιο αυτό αντιτάχτηκε ο μέγας μάγιστρος των Ν. Ζακόμπ ντε Μολέ (1306). Στις 13 Οκτωβρίου 1307, με το πρόσχημα μιας συνδιάσκεψης, προσκλήθηκαν στο Παρίσι, όπου συνελήφθησαν ξαφνικά όλοι οι ανώτεροι βαθμοφόροι του τάγματος και παραπέμφθηκαν σε δίκη. Λέγεται μάλιστα ότι υποβλήθηκαν σε φριχτά βασανιστήρια, για να προβούν σε ομολογίες που θα εξυπηρετούσαν τους κατηγόρούς τους. Από αυτούς, 54 καταδικάστηκαν να καούν ζωντανοί μπροστά στην πύλη του Αγίου Αντωνίου στο Παρίσι. Τελικά, το τάγμα των Ν. καταργήθηκε από τη Σύνοδο της Βιέννης, την οποία συγκάλεσε ο πάπας ειδικά για αυτό τον σκοπό. Η περιουσία του τάγματος κατασχέθηκε και ένα μεγάλο μέρος της δόθηκε στο λεγόμενο τάγμα των Νοσοκόμων, ενώ το υπόλοιπο πέρασε στο δημόσιο. Αντίθετα, στην Αγγλία οι Ν. κηρύχθηκαν αθώοι και κατασχέθηκαν μόνο τα κτήματά τους με αποζημίωση. Ανάλογη τύχη είχαν και στη Γερμανία, Ισπανία και Πορτογαλία.

* * *

οι

εκκλ. θρησκευτικό τάγμα το οποίο ιδρύθηκε στην Παλαιστίνη στις αρχές τού 12ου αιώνα από Δυτικοευρωπαίους ιππότες σταυροφόρους με αρχικό σκοπό την προστασία τών ιερών προσκυνημάτων και τών προσκυνητών, αλλ. Ακτήμονες ιππότες τού Χριστού και τού ναού τού Σολομώντος.

[ΕΤΥΜΟΛ. Απόδοση στην ελλ. ξεν. όρου, πρβλ. γαλλ. (Freres) Templiers < λατ. Templarii (πληθ. τού templarius < templum «ναός» + κατάλ. -arius. Η λ., στον λόγιο τ. ναΐται, μαρτυρείται από το 1849 στον Δ. Μαργαρίτη].